Parlamenti Evropian i ka dhënë dritën jeshile liberalizimit të vizave për Kosovën, duke u mundësuar qytetarëve kosovarë të udhëtojnë pa viza në zonën Shengen për 90 ditë duke filluar nga 1 janari 2024.
Ky vendim pritet të sjellë ndryshime të konsiderueshme në trendet e migrimit nga Kosova në BE, por gjithashtu të nxisë një dinamikë të re socio-ekonomike, raporton SchengenVisaInfo.com.
Me uljen e barrierave të udhëtimit për kosovarët, pritet të shfaqen mundësi të reja nga të cilat përfitojnë “evropianët e rinj” të etur për të eksploruar BE-në dhe atë që Shtetet Anëtare kanë për të ofruar.
Për më tepër, blloku 27-vendesh, i cili mund të përdorë një perspektivë të re dhe punëtorë të rinj, mund të dëshmojë ndryshime pasi mungesa e fuqisë punëtore është bërë një fenomen mjaft i zakonshëm në të gjithë Bashkimin.
Liberalizimi i vizave për të siguruar më shumë lëvizshmëri dhe mundësi udhëtimi për kosovarët
Duke filluar nga 1 janari 2024, mbajtësit e pasaportave të Kosovës mund të udhëtojnë në vendet që janë anëtare të zonës Shengen, duke përjashtuar Spanjën. Marrëveshja për heqjen e vizave u mundëson kosovarëve të qëndrojnë në zonë për 90 ditë çdo 180 ditë, por ata që planifikojnë të punojnë, studiojnë ose të qëndrojnë në një vend Shengen duhet të aplikojnë për një vizë D afatgjatë.
Para marrëveshjes, qytetarët kosovarë duhej të aplikonin për vizë për të udhëtuar në zonë, dhe procesi i aplikimit mund të jetë i gjatë, i papërshtatshëm dhe shpesh i shtrenjtë, pasi shpenzimet mund të arrijnë në 150 euro, ndërsa paga minimale në Kosovë është rreth 260 euro.
Bazuar në përvojat e vendeve të tjera në rajonin e Ballkanit Perëndimor, periudha pas liberalizimit të vizave karakterizohet nga një interes në rritje për të vizituar BE-në dhe për të migruar në zonë, gjë që në disa raste madje u bë një problem për shtete anëtare specifike.
Sipas një raporti të Rrjetit Evropian të Migracionit, i cili ka në fokus ndikimin e liberalizimit të vizave në Shqipëri, Bosnjë dhe Hercegovinë, Mal të Zi, Serbi, Maqedoninë e Veriut, Gjeorgji, Moldavi dhe Ukrainë, numri i kërkesave për azil nga vendet pa viza aplikante u rrit pas heqjes së vizave për shtetasit e këtyre vendeve.
Për më tepër, i njëjti raport zbulon se numri i shtetasve nga vendet pa viza që kishin mbijetuar në zonën Shengen ishte gjithashtu në rritje, duke përfaqësuar një sfidë për Shtetet Anëtare.
Përderisa disa vende të BE-së raportuan rritje të aktiviteteve kriminale pas marrëveshjes për liberalizimin e vizave me këto tetë vende të treta, shumica e shteteve anëtare nuk raportuan asnjë problem me punësimin e paligjshëm pas prezantimit të liberalizimit të vizave.
Arian Zeka, Drejtor Ekzekutiv në Odën Amerikane në Kosovë, paralajmëron të rinjtë kosovarë se çdo përpjekje për të përfituar nga udhëtimi pa viza për qëllime emigracioni mund të kthehet në të drejtat e tyre për të udhëtuar drejt Shengenit në të ardhmen. Përveç kësaj, vendi ballkanik është kategorizuar si një vend i tretë i sigurt, duke treguar se azilkërkuesit me shumë gjasa nuk do të marrin një përgjigje pozitive nëse aplikojnë për azil në Evropë.
“Tkurrja e fuqisë punëtore do të rrisë vështirësitë e operimit të bizneseve kosovare dhe do të rritet nevoja për opsione alternative për fuqinë punëtore. Megjithatë, dëshiroj të shpreh optimizmin se kjo nuk do të ndodhë dhe se liberalizimi i vizave do të jetë një mundësi për qytetarët që të lëvizin brenda zonës Shengen sipas kritereve që përcaktojnë këtë të drejtë”. ka shpjeguar Zeka.
Sipas Zekës, liberalizimi i vizave do të sjellë shumë përparësi për kosovarët, siç është mbajtja e marrëdhënieve të ngushta familjare, pasi diaspora kosovare në BE arrin miliona.
Pritet rritje e migracionit të përkohshëm për motive punësimi
Ndikimi i liberalizimit të vizave pritet të ndihet veçanërisht në numrin e punëtorëve që do të migrojnë në vendet e BE-së për punë të përkohshme, ku pozicionet sezonale janë më tërheqëse.
Liberalizimi i vizave mund të thjeshtojë procedurën që një shtetas i një vendi të tretë të shkojë në udhëtime të shkurtra për të eksploruar mundësitë e punësimit në një shtet anëtar, megjithëse nuk i bën ata të pranueshëm për të aplikuar për leje qëndrimi bazuar në baza punësimi. Për t’u punësuar ligjërisht në cilindo nga Shtetet Anëtare, marrja e një vize pune kombëtare përpara se të udhëtoni në atë vend specifik është thelbësore.
Sipas të dhënave nga Eurostat, numri i lejeve të qëndrimit për aktivitete të paguara nga shtetasit pa viza është rritur ndjeshëm në vitet e fundit, duke përfaqësuar 71 për qind të të gjitha lejeve totale të qëndrimit të dhëna sipas kërkesave të tilla në vitin 2017.
Ukraina mban vendin e parë për shumicën e lejeve të qëndrimit të lëshuara për arsye punësimi – shumica e atyre nga Polonia dhe Republika Çeke; megjithatë, numri i lartë i lejeve të qëndrimit të lëshuara për aktivitete me pagesë mund të lidhet me faktin se Ukraina po përjetonte një situatë të paqëndrueshme ekonomike gjatë kësaj periudhe specifike.
Për shkak të rritjes së vazhdueshme të shtetasve pa viza nga Ballkani Perëndimor në Gjermani, qeveria ka krijuar një skemë legale të migracionit për motive punësimi të quajtur “Westbalkanregelung”, e cila është e hapur për shtetasit e këtij rajoni që nuk kishin marrë përfitime azilkërkuesish në Gjermani. në 24 muajt e ardhshëm të aplikimit për leje.
Kjo do të thotë se shtetasit e Shqipërisë, Bosnjë dhe Hercegovinës, Kosovës, Maqedonisë së Veriut, Malit të Zi dhe Serbisë mund të marrin më lehtë një leje qëndrimi për punësim, e vlefshme deri në fund të vitit 2020.
Në anën tjetër, Kosova mund të përjetojë një rënie të numrit të punëtorëve dhe, në përgjithësi, migrimi mund të rritet gjatë periudhës pas liberalizimit të vizave.
Burim Piraj, Drejtor i Përgjithshëm në MEKA Shpk, një nga bizneset kryesore të prodhimit të mishit në Kosovë, thotë se fillimi i vitit 2024 mund të jetë i vështirë për shumë biznese vendore, veçanërisht për ato që nuk e kanë pasur prioritet mirëqenien e punëtorëve.
“Në gjysmën e dytë të vitit priten ndryshime pozitive, pasi punëtorët që ishin nisur drejt Europës do të kthehen për të mos u larguar më nga vendi.” ai beson.
Ndërkaq, Piraj u bën thirrje punëdhënësve në Kosovë që të marrin masa për të mbajtur të rinjtë në vend duke u ofruar kushte më të mira pune. Ndër të tjera, ai sugjeron që qeveria të rrisë pagën minimale në vend në 400 euro dhe të prezantojë javën tetë-orëshe të punës me fundjavë të lirë.
“Punëtorët duhet të paguhen në kohë dhe punëdhënësit duhet të fillojnë të paguajnë sigurimet shëndetësore për punëtorët e tyre në përputhje me ligjin.” thekson ai, duke shtuar gjithashtu se të gjitha këto masa duhet të zbatohen para shtatorit 2023 për të parandaluar mungesën e fuqisë punëtore që kërcënon të gjitha bizneset në Kosovë vitin e ardhshëm.
Një studim nga SchengenVisaInfo.com ka zbuluar se që nga gushti 2023, rreth 37.7 për qind e të anketuarve po mendojnë të transferohen në BE – 76.6 për qind prej të cilave në vitin e parë të udhëtimit pa viza, me arsyen kryesore që lidhet me punësimin. , që përfaqëson 76.5 për qind të të gjitha përgjigjeve.
Gjermania, Franca dhe Zvicra janë destinacionet kryesore midis të anketuarve, duke zënë 55.3 për qind të totalit të përgjigjeve, ndërsa 78.7 për qind e të anketuarve pohojnë se kushtet më të mira të jetesës janë shtysa e tyre kryesore.
Përveç kësaj, 78.7 për qind e të gjithë të anketuarve thonë se janë gati të largohen nga puna e tyre aktuale nëse u ofrohet një mundësi tjetër pune në BE.
Liberalizimi i vizave pritet të ndikojë në ekonominë e Kosovës dhe remitancat
Mirdon Hoxha, një shtetas kosovar, ka dy vjet që ofron ekspertizën e tij si konsulent IT në Raiffeisen Bank në Vjenë, pasi u punësua në vendin e tij dhe filloi karrierën e tij profesionale atje.
I pyetur se çfarë e shtyu të merrte vendimin për t’u larguar nga Kosova, ai thotë se kushtet më të mira të punës dhe pagës kanë qenë një nga arsyet, por jo shtysa kryesore.
“Ka shumë barriera që ne si kosovarë kemi, siç janë cilësia e ulët e jetës, sektori i dobët shëndetësor, mungesa e mbrojtjes ligjore për punëtorët dhe të drejtat e qytetarëve, një strukturë e dobët dhe transport publik joefikas, si dhe pamundësia për të blerë online nga ndërkombëtarët. tregjet. Për mua, pengesa kryesore për largimin nga vendi ka qenë mungesa e lëvizjes së lirë drejt vendeve evropiane. përfundon Hoxha.
Ai mund të bëhet një nga mijëra të rinjtë kosovarë që lëvizin në Evropë në kërkim të një jete dhe kushteve më të mira pune, me këto shifra që pritet të rriten në vitet e ardhshme.
BE-ja u sugjeron kosovarëve të migrojnë përmes rrugëve ligjore, si Kartoni Blu i BE-së
Sipas një zëdhënësi të Komisionit Evropian, qytetarët kosovarë që do të kenë të drejtë për karton blu të BE-së, siç pretendon Direktiva që pritet të transpozohet në nëntor 2023, do të mund të përfitojnë nga kushtet fleksibël të pranimit si dhe të drejta të zgjeruara.
“Kur të zbatohet, Garancia për Rininë do të rriste edhe mbështetjen për të rinjtë në rajon duke ofruar mundësi cilësore për arsimim dhe trajnim për punësim. Kjo gjithashtu duhet të rrisë apelin e të rinjve, të cilët kanë më shumë gjasa të largohen, për të kërkuar dhe gjetur mundësi në ekonomitë e tyre vendase.” tha zëdhënësi për SchengenVisaInfo.com.
Ajo gjithashtu theksoi se një nga mënyrat se si punëtorët e kualifikuar migrojnë për arsye punësimi është dërgimi i remitancave në vendet e tyre të origjinës, gjë që ka një ndikim pozitiv në ekonominë e tyre.
Kthimi në vendin e tyre sjell njohuri, aftësi dhe ekspertizë të reja nga jashtë, të cilat mund të kontribuojnë në zhvillimin e industrive lokale, inovacionin dhe avancimin e tregut të punës.
Shqetësimet e ikjes së trurit
Popullsia kosovare kërcënohet seriozisht nga ikja e trurit – fenomeni i largimit të punëtorëve të kualifikuar nga vendi për kushte më të mira pune në vendet më të zhvilluara.
Seb Bytyçi, hulumtues në Universitetin e Winchester thotë se qeveria e Kosovës duhet të përmirësojë shërbimet publike në përpjekje për të rritur cilësinë e jetës në vend dhe punëtorët në sektorin publik të kompensohen në përputhje me punën e tyre si dhe të kenë të tjera. përfitime të tilla si sigurimi shëndetësor.
“Shëndetësia është fusha më e prekur, por edhe fusha të tjera ku ka aftësi që kërkohen në vendet perëndimore. Kjo ka një ndikim negativ në Kosovë sepse largimi i njerëzve të arsimuar nga fusha e shëndetësisë ndikon edhe më tej në dobësimin e shërbimeve shëndetësore dhe rritjen e migrimit. Rrjedhja e trurit ndikon edhe në uljen e fuqisë blerëse, e cila dobëson kursimet. thotë Bytyçi për SchengenVisaInfo.com.
Rrahja e trurit në vendet e Ballkanit Perëndimor është një shqetësim në rritje për të gjashtë qeveritë, të cilat po shohin që punëtorët e tyre të aftë të shkojnë drejt Evropës, veçanërisht punonjësit e kujdesit shëndetësor dhe personelin mjekësor.